Δωρεά ακινήτου υπό τρόπο: Ποια είναι και πως ανακαλείται

Η ανάκληση δωρεάς, λόγω υπαίτιας μη εκτέλεσης του τρόπου, γίνεται με άτυπη μονομερή δήλωση του δωρητή, έστω και αν αφορά ακίνητο. Αν μεταβιβάστηκε ακίνητο στο δωρεοδόχο κατά κυριότητα, η αναμεταβίβαση της κυριότητας, μετά τη νόμιμη ανάκληση της δωρεάς, εφόσον αρνείται αυτήν ο δωρεοδόχος, επιτυγχάνεται με την καταδίκη του τελευταίου σε δήλωση βούλησης και μεταγραφή της σχετικής τελεσίδικης απόφασης και της δήλωσης του δωρητή ενώπιον συμβολαιογράφου για αποδοχή της απόφασης αυτής.

Κατά το άρθρο 507 ΑΚ ο δωρητής ή ο κληρονόμος του έχει δικαίωμα να ανακαλέσει την δωρεά αν ο δωρεοδόχος παραλείπει υπαίτια να εκτελέσει τον τρόπο υπό τον οποίο αυτή (η δωρεά) έγινε. Ειδικότερα, το σχετικό δικαίωμα το έχει ο κληρονόμος εξ ιδίου δικαίου και δεν το κληρονομεί από το δωρητή, αν δε οι κληρονόμοι είναι περισσότεροι, καθένας από αυτούς μπορεί αυτοτελώς να προβεί σε ανάκληση. Η ανάκληση της δωρεάς γίνεται με δήλωση προς τον δωρεοδόχο. Η ανάκληση δωρεάς, λόγω υπαίτιας μη εκτέλεσης του τρόπου, δεν γίνεται με δικαστική απόφαση μετά από άσκηση διαπλαστικής αγωγής του δωρητή, αλλά με μονομερή δήλωση του τελευταίου, η οποία είναι άτυπη, έστω και αν αφορά ακίνητο και επιφέρει τα έννομα αποτελέσματα της από την περιέλευσή της στον δωρεοδόχο. Μετά την δήλωση αυτή ο δωρητής δικαιούται να αναζητήσει το δωρηθέν πράγμα, εγείροντας αγωγή με βάση τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού και ειδικότερα λόγω λήξεως της αιτίας για την οποία δόθηκε το πράγμα. Έτσι, αν το αντικείμενο της δωρεάς είναι ακίνητο και μεταβιβάστηκε στο δωρεοδόχο κατά κυριότητα, η αναμεταβίβαση της κυριότητας, μετά τη νόμιμη ανάκληση της δωρεάς, εφόσον αρνείται αυτήν ο δωρεοδόχος, επιτυγχάνεται με την καταδίκη του τελευταίου σε δήλωση βούλησης και μεταγραφή της σχετικής τελεσίδικης απόφασης και της δήλωσης του δωρητή ενώπιον συμβολαιογράφου για αποδοχή της απόφασης αυτής. Η αγωγή αυτή είναι προσωπική (ενοχική) και όχι εμπράγματη, στηρίζεται δε στην ενοχική υποχρέωση του δωρεοδόχου προς απόδοση του άνευ αιτίας κατεχομένου πράγματος μετά την ανάκληση της δωρεάς, μπορεί δε να σωρευτεί στο αυτό δικόγραφο, με την αγωγή που διώκει την, κατά τα προεκτεθέντα, καταδίκη σε δήλωση βουλήσεως του εναγομένου δωρεοδόχου, με το σκοπό αναμεταβίβασης της κυριότητας του δωρηθέντος ακινήτου στον δωρητή.

Η ανάκληση της δωρεάς αποκλείεται – μεταξύ άλλων – και αν πέρασε ένα έτος αφότου ο δωρητής έχοντας δικαίωμα να ανακαλέσει, πληροφορήθηκε το λόγο της ανάκλησης. Κατά την έννοια της εν λόγω διάταξης, η τιθέμενη με αυτή ετήσια αποσβεστική προθεσμία προς ανάκληση της δωρεάς δεν αρχίζει, εφόσον τα πραγματικά περιστατικά που συνιστούν το λόγο της ανάκλησης είναι εξακολουθητικά και φθάνουν μέχρι την πράξη ανάκλησης της δωρεάς, η οποία μπορεί να γίνει και με την άσκηση της αγωγής ανάκλησης, διότι στην περίπτωση αυτή τα ανωτέρω περιστατικά θεωρούνται και λαμβάνονται υπόψη ως ενιαίο σύνολο, οπότε η προθεσμία προς ανάκληση δεν αρχίζει ωσότου ο δωρεοδόχος συνεχίζει να παραλείπει υπαιτίως την εκτέλεση του τρόπου.

Στην εν λογω περίπτωση, με δωρητηριο συμβόλαιο η γιαγιά (από τη μητρική γραμμή) του πρώτου και μητέρα του δευτέρου των εναγόντων, μεταβίβασε στο Δήμο Λουτρακίου – Περαχώρας, ένα ακίνητο (οικόπεδο) της αποκλειστικής της κυριότητας, με σκοπό την ανέγερση σε αυτό από τον δωρεοδόχο ενός μεγαλοπρεπούς οικοδομήματος – παραρτήματος του Πνευματικού Κέντρου Λουτρακίου στη μνήμη της θυγατέρας της δωρήτριας που προαπεβίωσε.

Κατά συνέπεια, όπως προκύπτει από το ίδιο το δωρητήριο συμβόλαιο, η δωρεά αυτή τελούσε υπό τον όρο (τρόπο) ανέγερσης στο δωρηθέν ακίνητο ενός μεγαλοπρεπούς οικοδομήματος προκειμένου να τιμηθεί η μνήμη της θυγατέρας της δωρήτριας που απεβίωσε, γεγονός το οποίο περιλαμβάνεται στην  πρόταση δωρεάς της δωρήτριας προς τον εναγόμενο Δήμο, η οποία προσαρτάται στο δωρητήριο συμβόλαιο και αποτελεί ενιαίο με αυτήν σώμα. Ειδικότερα, στο επίδικο δωρητήριο συμβόλαιο αναφέρονται επί λέξει τα εξής: «Στη συνέχεια η δωρήτρια δήλωσε ότι ολόκληρο το παραπάνω περιγραφόμενο ακίνητό της, δωρίζει σήμερα με το συμβόλαιο αυτό με δωρεά εν ζωή ισχυρή και αμετάκλητη, παραχωρεί, μεταβιβάζει και παραδίδει κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή προς τον αφετέρου συμβαλλόμενο εκπροσωπούμενο Δήμο Λουτρακίου Περαχώρας,  στη μνήμη της θυγατέρας της προς το σκοπό όπως σε αυτό ανεγερθεί μεγαλοπρεπές οικοδόμημα  παράρτημα του Πνευματικού Κέντρου Λουτρακίου και προς εκπλήρωση του σκοπού που αναφέρεται στην προσαρτώμενη στο παρόν σε επικυρωμένο αντίγραφο πρόταση δωρεάς και σύμφωνα με τις περιεχόμενες σε αυτήν επιθυμίες και προϋποθέσεις, που αποτελούν με το παρόν συμβόλαιο ενιαίο σύνολο, τις οποίες η Δημαρχιακή Επιτροπή του δωρεοδόχου Δήμου ανεπιφύλακτα με την ανωτέρω αναφερόμενη απόφασή της αποδέχτηκε. Η δωρήτρια δήλωσε επίσης ότι παραιτείται από κάθε γενικά δικαίωμα αγωγής και ένστασής της για διάρρηξη, ακύρωση και γενικά προσβολή της σύμβασης αυτής και ανάκλησης της παραπάνω δωρεάς για οποιονδήποτε ουσιαστικό ή τυπικό λόγο και αιτία, εκτός από την περίπτωση της δωρήτριας περί ανέγερσης στο δωρηθέν ακίνητο μεγαλοπρεπούς οικοδομήματος – παραρτήματος του Πνευματικού Κέντρου Λουτρακίου στο οποίο θα στεγαστούν η Φιλαρμονική και οι Μαζορέτες Λουτρακίου, το Δημοτικό Ωδείο και γενικά τα μουσικά και χορευτικά τμήματα του Πνευματικού Κέντρου, κατά τα ειδικώς σε αυτήν διαλαμβανόμενα καθώς και της ανάρτησης στην είσοδο του ως άνω ανεγερθέντος κτιρίου αναμνηστικής πλάκας στην οποία θα αναγράφεται – σύμφωνα με την επιθυμία της δωρήτριας – το κάτωθι κείμενο: «Το οικόπεδο στο οποίο ανεγέρθη το παρόν κτίριο δωρίθηκε στο Δήμο Λουτρακίου – Περαχώρας από τη … εις μνήμη της αγαπημένης της θυγατέρας ..».

Συνεπώς, στο ως άνω δωρητήριο συμβόλαιο εκτέθηκε ρητώς ο τρόπος υπό τον οποίο τελούσε η ανωτέρω δωρεά, τον οποίο αποδέχθηκε ανεπιφύλακτα ο εναγόμενος Δήμος και περαιτέρω περιλήφθηκε ειδική μνεία ότι η μη εκτέλεση του ανωτέρω τρόπου θα παρείχε στη δωρήτρια το δικαίωμα να προβεί σε ανάκληση της. Περαιτέρω αποδείχθηκε ότι ο δωρεοδόχος εναγόμενος Δήμος δεν προέβη σε καμία ενέργεια για την πραγμάτωση του σκοπού για τον οποίο τελέστηκε η δωρεά του ανωτέρω οικοπέδου παρά τις κατ’ επανάληψη (προφορικές) οχλήσεις της δωρήτριας, η οποία τελικά όντας άκρως δυσαρεστημένη από την πολυετή ολιγωρία του εναγόμενου απέστειλε σε αυτόν μετά την πάροδο 13 ετών από την κατάρτιση του επίμαχου δωρητηρίου συμβολαίου εξώδικη δήλωση – διαμαρτυρία της, με την οποία τον καλούσε να συμμορφωθεί στις ανειλημμένες με το δωρητήριο συμβόλαιο υποχρεώσεις του εντός των αναφερόμενων σε αυτήν προθεσμιών, δηλώνοντάς του ταυτόχρονα ότι αν και αυτές οι ύστατες προθεσμίες παρέλθουν άπρακτες, θα ασκήσει το δικαίωμα της ανάκλησης της επίδικης δωρεάς θεωρώντας τον τελευταίο ως μόνο υπαίτιο για τη μη τέλεση του τρόπου υπό τον οποίο αυτή τελέστηκε. Ειδικότερα, με την ως άνω εξώδικη πρόσκλησή της η δωρήτρια έταξε στον εναγόμενο τις ακόλουθες ύστατες προθεσμίες: «1. Εντός δύο μηνών από την κοινοποίηση της παρούσης (εξώδικης δήλωσης – πρόσκλησης) να συνέλθει το Δημοτικό Συμβούλιο και να πάρει τη σχετική απόφαση για την εκπλήρωση του όρου, 2. Εντός έξι (6) μηνών από τη λήψη της απόφασης αυτής να φροντίσετε ώστε να εκδοθεί η σχετική άδεια οικοδομής, 3. Εντός οκτώ (8) μηνών από την έκδοση της οικοδομικής αδείας να έχει αποπερατωθεί ο εκ μπετόν αρμέ σκελετός του κτιρίου και 4. Εντός ενός (1) έτους από την ολοκλήρωση του σκελετού να έχει πλήρως αποπερατωθεί το κτίριο».

Ωστόσο, ο εναγόμενος δεν ανταποκρίθηκε ούτε στις ανωτέρω τεθείσες από τη δωρήτρια ύστατες προθεσμίες υλοποίησης του τρόπου υπό τον οποίο τελέστηκε η δωρεά, αφού εκτός του ότι δεν προέβη σε καμία θετική υλική πράξη από την οποία να προκύπτει εμπράκτως η βούληση του για την έναρξη των εργασιών της ανέγερσης του κτιρίου που είχε οραματιστεί η δωρήτρια, δεν φρόντισε να αποστείλει σε αυτήν έστω μια τυπική έγγραφη απάντηση στην ανωτέρω εξώδικη δήλωσή της, προκειμένου δικαιολογήσει την επί μακρό χρόνο αδρανή στάση του και να επεξηγήσει τους λόγους για τους οποίους για 13 και πλέον έτη μετά την απόκτηση της κυριότητας του δωρηθέντος ακινήτου δεν έχει προβεί σε οιαδήποτε ενέργεια υλοποίησης του τρόπου υπό τον οποίο τελέστηκε η επίμαχη δωρεά.

Εξ αυτού λοιπόν του λόγου η δωρήτρια μετά την άπρακτη παρέλευση των ανωτέρω προθεσμιών άσκησε ενώπιον του παρόντος Δικαστηρίου την αγωγή της με την οποία ανακαλούσε την ανωτέρω δωρεά. Εντούτοις, αποδείχθηκε ότι η δίκη διακόπηκε βιαίως λόγω του θανάτου της ενάγουσας – δωρήτριας. Η ως άνω δωρήτρια, κατέλιπε δημόσια διαθήκη, δυνάμει της οποίας εγκατέστησε ως κληρονόμους της στο επίδικο ακίνητο τους ενάγοντες κατά ποσοστό 1/2 εξ αδιαιρέτου σε έκαστο αυτών. Συγκεκριμένα στην ως άνω δημόσια διαθήκη της η διαθέτιδα αναφέρει επί λέξει ότι αφήνει στους κληρονόμους της και «το δικαίωμα ανακλήσεως κατ’ άρθρο 507 ΑΚ της δωρεάς που έγινε με το υπ’ αριθμ. 4.645/17-08-1994 δωρητήριο εν ζωή συμβόλαιο της συμβολαιογράφου Κορίνθου …, με το οποίο εδώρησα στο Δήμο Λουτρακίου – Περαχώρας ένα οικόπεδο. Η δωρεά αυτή τελεί υπό τον όρο της ανεγέρσεως εκ μέρους του δωρεοδόχου μεγαλοπρεπούς οικοδομήματος – παραρτήματος του Πνευματικού Κέντρου Λουτρακίου στη μνήμη της θυγατέρας μου, που απεβίωσε. Μέχρι σήμερα όμως ο όρος αυτός δεν έχει πραγματωθεί. Ήδη όχλησα τον δωρεοδόχο Δήμο για την εκπλήρωση των εν λόγω υποχρεώσεών του, δηλώνοντάς του ότι σε περίπτωση μη συμμορφώσεως του, θα ασκήσω το, κατά τα άνω, σύμφωνα με το άρθρο 507 ΑΚ, δικαίωμά μου. Σε περίπτωση δε κατά την οποία η εν λόγω δωρεά ανακληθεί το ανωτέρω ακίνητο θα περιέρχεται στους εν λόγω κληρονόμους μου κατά ποσοστό 1/2 εξ αδιαιρέτου σε έκαστο αυτών». Εκ των υστέρων βέβαια αποδείχθηκε ότι η ως άνω δωρήτρια άσκησε η ίδια το δικαίωμά της αυτό με την ως άνω αναφερόμενη  αγωγή της, με την οποία και ανακάλεσε εμπρόθεσμα την ανωτέρω δωρεά – όπως ανωτέρω εκτέθηκε – ήτοι εντός ενός έτους από τον ακριβή χρόνο πληροφόρησής της για το λόγο της ανάκλησης που συνίστατο στην θετική γνώση της για την υπαίτια παράλειψη της εκτέλεσης του τρόπου υπό τον οποίο αυτή τελέστηκε, μετά την άπρακτη παρέλευση των ύστατων προθεσμιών που έθεσε στον δωρεοδόχο με την εξώδικη δήλωση – διαμαρτυρία της.

Οι ενάγοντες, οι οποίοι τυγχάνουν νόμιμοι εκ διαθήκης κληρονόμοι του επίδικου ακινήτου, έχουν  επαναλάβει τη δήλωση ανάκλησης της επίμαχης δωρεάς με την κρινόμενη αγωγή τους, η αποσβεστική προθεσμία της οποίας δεν αναλώθηκε, καθώς καθ’ ο χρόνο ο δωρεοδόχος συνεχίζει υπαιτίως την παράλειψη του τρόπου, υπό τον οποίο τελέστηκε η δωρεά, το δικαίωμα ανάκλησης δεν αποσβήνεται αλλά εξακολουθεί να υφίσταται φθάνοντας μέχρι την πράξη της ανάκλησης. Τέλος, αποδείχθηκε ότι ο εναγόμενος Δήμος από την κατάρτιση του επίδικου δωρητηρίου συμβολαίου με το οποίο απέκτησε κατά κυριότητα το ανωτέρω ακίνητο και μέχρι σήμερα ήτοι μετά την πάροδο είκοσι (20) και πλέον ετών δεν έχει πράξει καμία ουσιαστική ενέργεια για την υλοποίηση του οικοδομήματος που οραματίστηκε η δωρήτρια, γεγονός το οποίο επιβεβαιώνεται και από την κατάθεση του ίδιου του μάρτυρα ανταποδείξεως, ο οποίος κατέθεσε ότι ο εναγόμενος Δήμος είχε δώσει έμφαση σε έργα υποδομής και ως εκ τούτου τα όποια κονδύλια στο παρελθόν διέθετε τα ανάλωσε για τέτοιου είδους έργα, τα οποία εξασφάλιζαν την προσβασιμότητα των κατοίκων στην πόλη του Λουτρακίου και είχαν προτεραιότητα έναντι των πολιτιστικών έργων, όπως το επίδικο, το οποίο ελπίζει ότι θα υλοποιηθεί μέσω των νέων ευρωπαϊκών προγραμμάτων χρηματοδότησης του ΕΣΓΙΑ που θα εκπονηθούν την επόμενη πενταετία 2015 – 2020. Ο εν λόγω ισχυρισμός του εναγομένου θα μπορούσε να τύχει αποδοχής εάν η δωρήτρια απαιτούσε την άμεση υλοποίηση του έργου εντός στενού χρονοδιαγράμματος, ενώ γνώριζε ότι ο Δήμος υλοποιεί άλλα ζωτικής σημασίας και μεγαλύτερης σπουδαιότητας έργα υποδομής στην πόλη του Λουτρακίου, σε κάθε όμως περίπτωση δεν είναι δυνατό να γίνει αποδεκτός μετά την πάροδο είκοσι (20) και πλέον ετών από την κατάρτιση της επίμαχης δωρεάς.

Κατόπιν των ανωτέρω αποδειχθέντων και με δεδομένη την υπαίτια εκ μέρους του εναγόμενου παράλειψη εκτέλεσης του τρόπου υπό τον οποίο τελέστηκε η επίμαχη δωρεά, υποχρεώθηκε ο εναγόμενος να αναμεταβιβάσει συμβολαιογραφικώς την κυριότητα του ως άνω περιγραφόμενου ακινήτου κατά ποσοστό ½ εξ αδιαιρέτου σε έκαστο των εναγόντων και σε περίπτωση αρνήσεώς του καταδικάστηκε σε δήλωση βουλήσεως προς τούτο, αρνούμενου δε να προβεί στην ανωτέρω δήλωση να θεωρηθεί ότι η εν λόγω δήλωση βουλήσεως προς αναμεταβίβαση του ακινήτου ολοκληρώθηκε με την τελεσιδικία της δικαστικής απόφασης.